Podpułkownik dyplomowany pilot lotnictwa Wojska Polskiego i Polskich Sił Powietrznych Franciszek Haberek to barwna i zasłużona postać dla Polski i Wielkiej Brytanii. Warto przybliżyć losy wybitnego człowieka związanego z naszym miastem, który na cmentarzu komunalnym w Bieczu ma swoją pamiątkową tablicę.

Franciszek Antoni Haberek urodził się w chłopskiej rodzinie 11 września 1895 roku w Strzeszynie koło Biecza, jako drugie dziecko Wojciecha Haberka i Marii z domu Migdał. Po zdaniu egzaminu dojrzałości, 1 września 1914 roku wstąpił do armii austriackiej i od stopnia szeregowego awansował do stopnia Fähnricha podporucznika. Podczas I wojny światowej był dowódcą drużyny, potem zastępcą dowódcy plutonu w 32. pułku obrony kraju na froncie austriacko-rosyjskim. Odbył kurs oficerów rezerwy w Szkole Oficerów Rezerwy w Opawie-Śląsk oraz kurs obsługi karabinu maszynowego w Szkole Karabinów Maszynowych w Trebinje (ówczesna Hercegowina). Następnie był instruktorem wyszkolenia obsługi karabinów maszynowych w batalionie zapasowym 32. pułku obrony kraju w Bochni.

Na froncie austriacko-włoskim był dowódcą plutonu karabinów maszynowych w 32. pułku obrony kraju w 1917 roku. W Wojsku Polskim po kursie oficerów samochodowych w 5. Dywizjonie samochodowym w Krakowie, został dowódcą kolumny samochodowej nr 86, w 13. dywizji piechoty (początkowo 1. Dywizja generała Hallera), wchodzącej w skład grupy południowej na froncie polsko-bolszewickim w latach 1919-1921. Od  1922 do 1927 roku jako kapitan był słuchaczem w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie oraz uczniem Szkoły Pilotów w Bydgoszczy, którą ukończył zostając pilotem. W kolejnych latach został wykładowcą tej Szkoły, gdzie wykładał taktykę ogólną. Pełnił także obowiązki dyrektora nauk w Szkole Pilotów w Bydgoszczy. W latach 1928-1929 był Szefem Wydziału Ogólno-Organizacyjnego w Ministerstwie Spraw Wojskowych w Departamencie Lotnictwa.

10 kwietnia 1930 roku miała miejsce premiera filmu „Gwiaździsta eskadra” w reżyserii Leonarda Buczkowskiego, gdzie ówczesny mjr Franciszek Haberek zagrał pod pseudonimem „Janusz Halny” postać Woydy. Był to film o pilotach amerykańskich, którzy utworzyli Eskadrę Kościuszkowską i walczyli w latach 1918-1920 z Armią Czerwoną. Niestety, film zaginął po 1945 roku, a był największą superprodukcją dwudziestolecia międzywojennego, znienawidzoną przez bolszewików.

Kolejno objął funkcję dowódcy dywizjonu liniowego, potem dywizjonu szkolnego 6. pułku lotniczego we Lwowie w latach 1930-1933. Pełniąc stanowisko dowódcy dywizjonu szkolnego tej jednostki 2 września 1931 roku, powracając z inspekcji do Lwowa-Skniłowa, został ranny w biodro w katastrofie lotniczej pod Chodorowem. Samolot uległ katastrofie krótko po starcie. Przewieziono go pociągiem do lwowskiego szpitala, gdzie przeszedł operację i jego stan poprawił się.

Był także członkiem komitetu redakcyjnego czasopisma „Lot i Obrona Przeciwlotniczo-Gazowa Polski”, organu prasowego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. W 1935 roku został wymieniony w opiniach o oficerach WP przez marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego obok m.in. gen. Władysława Andersa. W tym czasie był kierownikiem samodzielnego referatu lotniczego w Sztabie Głównym oddziale III i I (w latach 1933-1939). 19 marca 1937 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem. Od 1939 roku był zastępcą dowódcy: kolejno p.o. dowódcy 6. Pułku Lotniczego we Lwowie, następnie Stanisławowie, Kołomyi i Kutach. Po 17 września 1939 roku przedostał się do Rumunii, był tam komendantem obozów żołnierskich w rejonie Babadag, następnie w obozach oficerskich Calimanesti, Targoviste. Do marca 1940 roku pracował w Attachat Wojskowym w Bukareszcie i zajmował się pracami specjalnymi.

Następnie przedostał się na Zachód – najpierw do Paryża, później do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Powietrznych w Anglii w ramach Royal Air Force i otrzymał numer służbowy RAF P-1519. Został szefem powołanego 1 października 1941 roku Biura Historycznego Lotnictwa. Służbę zakończył w stopniu podpułkownika i wing commandera. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji, gdzie zmarł 4 marca 1973 roku w wieku 77 lat w Ilford Park Polish Home. Pochowany został w Newton Abbot, a jego pamiątkowa tablica nagrobna znajduje się na cmentarzu komunalnym w Bieczu. Franciszek Haberek został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrnym i Brązowym medalem za długoletnią służbę, medalem pamiątkowym za wojnę oraz medalem dziesięciolecia.

Grzegorz Augustowski

Życiorys i zdjęcia od P. Magdaleny Skawińskiej

Źródła: Wanda Kłapkowska “Słownik wychowawców i wychowanków szkół średnich w Gorlicach 1939-1945” (1998)

W imieniu pani Magdaleny Skawińskiej: osoby posiadające zdjęcia, dokumenty lub informacje na temat ppłk.pil.dypl. Franciszka Haberka prosimy o wiadomość na adres mailowy:

mag-da_022@wp.pl

Skip to content