Władysław Niklas był twórcą, długoletnim kierownikiem i dyrektorem (1946-1971) Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Bieczu, nauczycielem wielu przedmiotów, harcerzem I Męskiej Drużyny Harcerskiej im. Kazimierza Pułaskiego w Bieczu i drużyny „Strzeszyniaków”, a także działaczem Stronnictwa Demokratycznego i radnym Miejskiej Rady Narodowej.

Władysław Niklas urodził się 1 maja 1903 roku we wsi Kryg (obecnie woj. małopolskie, powiat gorlicki, gmina Lipinki). Był synem Franciszka Niklasa – nauczyciela, kierownika szkoły w Krygu i Gliniku Mariampolskim i Rozalii z domu Kwiecińskiej. Wiadomo, że miał młodszego brata Mieczysława. Uczęszczał do Szkoły Ludowej w rodzinnej miejscowości. W 1915 roku rozpoczął naukę w C.K. Gimnazjum w Gorlicach. Tradycje nauczycielskie były w rodzinie bardzo silne, więc Władysław kontynuował edukację w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim im. Jędrzeja Śniadeckiego w Tarnowie. Ukończył je w 1925 roku składając pierwszy egzamin nauczycielski i uzyskując tym samym kwalifikacje do nauczania w szkołach powszechnych.

11 listopada 1927 roku mianowany został tymczasowym zastępowym „Kruków” w I Męskiej Drużynie Harcerskiej im. Kazimierza Pułaskiego w Bieczu, a stałym zastępowym już 4 grudnia 1927 roku. W roku szkolnym 1925/1926 i 1926/1927 pracował w Szkole Powszechnej Męskiej w Bieczu, a następnie przeniósł się do Szkoły Powszechnej Trzyklasowej Mieszanej w Strzeszynie. W 1928 roku był tam również opiekunem drużyny harcerskiej – zastępowym „Strzeszyniaków”. Przejął drużynę po powołaniu do wojska jej założyciela Kazimierza Firszta. Później ponownie został zastępowym w Bieczu, tym razem „Lisów”.

24 października 1929 roku w Bieczu Władysław Niklas ożenił się z cztery lata młodszą nauczycielką Pauliną Dobrowolską, córką Felicjana Dobrowolskiego i Stefanii Wojtasiewicz. Z tego małżeństwa na świat przyszedł syn Leszek (1932-2015). Rodzina zamieszkała w naszym mieście.

8 października 1929 roku Władysław Niklas został ponownie zatrudniony w Szkole Powszechnej Męskiej w Bieczu. W ramach zajęć pozalekcyjnych przygotowywał z młodzieżą i reżyserował sztuki teatralne, wystawiane podczas akademii szkolnych. W późniejszych latach w tej samej placówce pracowała jego żona Paulina. Ponadto uczył w Dokształcającej Szkole Zawodowej w Bieczu o trzyletnim cyklu nauki (w budynku dzisiejszej Szkoły Podstawowej nr 2), gdzie kierownikiem był Stefan Sznajdrowicz. Do wybuchu II wojny światowej kształcenie odbywało się w następujących zawodach: krawiec, malarz, stolarz, czapnik, bednarz, szewc, kołodziej, ślusarz, kowal, rymarz, rzeźnik, sklepowy. Władysław Niklas wspierał działalność bieckiego Związku Młodzieży Polskiej. Był również członkiem zarządu firmy Towarzystwo Naftowe „Kasztelania” spółka z o.o. w Bieczu. Przez cały okres wojenny, aż do 1950 roku pracował jako nauczyciel tutejszej Szkoły Powszechnej Męskiej.

Władysław Niklas podjął starania na rzecz reaktywowania w Bieczu szkoły zawodowej – dokształcającej, której funkcjonowanie zostało przerwane działaniami wojennymi i okupacją. Odbudowa szkolnictwa zawodowego w powojennej Polsce odbywała się na zasadach ustrojowych i organizacyjnych przedwojennego systemu. Podstawą prawną do utworzenia szkoły była ustawa z 1932 roku, umożliwiająca dostęp do nauki dzieciom chłopskim, robotniczym i inteligenckim. W 1946 roku Władysław Niklas otrzymał zezwolenie ze strony Kuratorium Okręgu Szkolnego w Rzeszowie na organizację placówki.

1 września 1946 roku wznowiono kształcenie zawodowe w Publicznej Szkole Zawodowej Dokształcającej w Bieczu. Zajęcia odbywały się ponownie w budynku obecnej Szkoły Podstawowej nr 2. Naukę rozpoczęło 80 uczniów (w klasie I – 50 uczniów, w kursie przygotowawczym – 30 uczniów). Grono pedagogiczne tworzyli wówczas oprócz kierownika szkoły Władysława Niklasa nauczyciele Józef Korczyński, Edward Czermiński, Tadeusz Jezieniecki, Julian Ruwiński i ks. Bernard Koszyk. Lekcje prowadzono po południu w wymiarze 18 godzin tygodniowo. Początki były trudne z uwagi na brak kadry nauczycielskiej i własnego budynku. Jesienią 1946 roku oszklono okna w pomieszczeniach szkolnych i zainstalowano centralne ogrzewanie, a w grudniu rozpoczęto dożywianie obejmujące wszystkich uczniów (zupa, kakao z chlebem lub bułką).

W 1947 roku  za sprawą dekretu Rady Ministrów szkoła zmieniła nazwę na Publiczną Średnią Szkołę Zawodową, kształcącą w kierunkach: metalowym, mechanicznym i odzieżowym. Naukę rozpoczęło 183 uczniów w następujących klasach: klasa wstępna A, klasa wstępna B, klasa I i II. W kolejnych miesiącach zaczęto organizować bibliotekę szkolną, powołano Szkolne Koło Ligi Morskiej, Szkolne Koło Ligi Lotniczej, Organizację Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, Szkolne Koło Polskiego Czerwonego Krzyża, drużynę sportową i chór szkolny. W 1948 roku  założono Szkolny Hufiec Służby Polsce pod komendą Juliana Ruwińskiego. Powstało koło Związku Młodzieży Polskiej, uruchomiono także klasę krawiecką dla dziewcząt. W lecie 1949 roku przeprowadzono remont pomieszczeń byłego Sądu Grodzkiego dla potrzeb placówki. 1 września 1950 roku rozpoczęto tam nowy rok szkolny. Młodzież zajmowała część budynku i uczyła się w trzech oddziałach: ogólnym, odzieżowym i mechanicznym. Uruchomiono świetlicę szkolną, gdzie działały kółka literackie, artystyczne i teatralne. Założono również Samorząd Szkolny. 1 lutego 1951 roku placówka zmieniła nazwę na Państwową Zasadniczą Szkołę Mechaniczną w Bieczu na podbudowie 7-klasowej szkoły podstawowej, ale już we wrześniu stała się Powiatową Zasadniczą Szkołą Metalową Centralnego Urzędu Szkolenia Zawodowego w Bieczu. Dochód z wyjazdowych wieczorków artystycznych Szkolnego Koła ZMP przeznaczony był na pomoc dzieciom w Korei i zakup gier do świetlicy. Remontowano warsztaty, a w hali maszyn założono instalację elektryczną.

Najtrudniejszym momentem za kadencji Władysława Niklasa był rok szkolny 1955/1956, kiedy to zapadła decyzja o likwidacji szkoły ze względu na brak odpowiedniej bazy lokalowej. Miejscowe społeczeństwo, zakłady pracy, w szczególności kopalnictwo naftowe i lokalne władze nie dały jednak za wygraną. Dyrektora, który miał wówczas problemy zdrowotne, wsparł w tej sprawie nauczyciel Aleksander Bartnicki. Wraz z innymi kolegami rozpoczął on starania o cofnięcie tego niesprawiedliwego kroku. Rozpoczęto więc akcję zbierania podpisów i opinii pracodawców z wnioskiem o zmianę stanowiska Dyrekcji Okręgowej Szkolnictwa Zawodowego w Rzeszowie. Udało się zebrać około 17 tys. podpisów osób prywatnych, około 70 opinii o pracy absolwentów na terenie powiatu gorlickiego i jasielskiego oraz z obszaru Śląska, Krakowa i Gdańska, gdzie zatrudnieni byli absolwenci bieckiej szkoły. Ostatecznie w wyniku przeprowadzonych rozmów reprezentantów społeczności Biecza i przedstawionych dokumentów zarządzenie o likwidacji zostało cofnięte przez dyrektora DOSZ w Rzeszowie, pana Kazimierza Mroza, który polecił dokonać naboru uczniów na rok szkolny 1956/1957.

Od tego czasu rozpoczął się intensywny rozwój placówki, która 23 maja 1959 roku znów zmieniła nazwę – na Zasadniczą Szkołę Zawodową. Od września 1957 roku była to szkoła 3-letnia. Uczniowie składali egzaminy końcowy i czeladniczy. Działały w niej następujące organizacje: Samorząd Uczniowski, Towarzystwo Budowy Szkół, ZMS, ZHP i PCK. Jesienią 1960 roku otrzymano cały budynek Sądu Grodzkiego, gdzie do dziś mieści się szkoła. Dobudowano warsztaty szkolne, zorganizowano pracownie przedmiotowe i warsztatowe, które doposażono w potrzebny sprzęt i pomoce naukowe. Pozyskano również stypendia internackie dla uczniów. W latach 60-tych kontynuowano remonty w budynku warsztatów szkolnych (m.in. powstała jadalnia i umywalnia), przystąpiono do budowy piętra. Oddawano do użytku kolejne sale lekcyjne. W styczniu 1970 roku w związku ze zwiększającą się liczbą uczniów Rada Pedagogiczna podjęła uchwałę o wypowiedzeniu lokalu wynajmowanego przez Urząd Pocztowy, celem przeznaczenia go na sale lekcyjne. 20 czerwca 1970 roku Zasadnicza Szkoła Zawodowa otrzymała imię 25-lecia PRL. Z tej okazji odsłonięto pamiątkową tablicę, a Komitet Rodzicielski przekazał młodzieży sztandar.

Władysław Niklas był początkowo kierownikiem, a następnie dyrektorem ZSZ. Uczył wielu przedmiotów: technologii, materiałoznawstwa, rysunku zawodowego, geografii, wychowania fizycznego, a także wiedzy o Polsce i świecie współczesnym. Dzięki swoim wysiłkom, ambicji i determinacji potrafił zjednać nauczycieli, rodziców i władze oświatowe. W trudnych, ze względu na sytuację gospodarczą i polityczną czasach powojennych doskonale współpracował ze środowiskiem lokalnym. Dbał o rozwój fizyczny i intelektualny uczniów, organizował dożywianie, a na sercu leżały mu jak najlepsze warunki bytowe uczniów mieszkających na stancjach. Ponadto zapewniał im pomoc stypendialną oraz zachęcał do poszerzania wiedzy i organizowania wolnego czasu w ramach zajęć świetlicowych i pozaszkolnych. Młodzież brała udział w wycieczkach (m.in. do Warszawy, Krakowa, Nowej Huty, Wieliczki, Oświęcimia), obozach wędrownych, kuligach i różnego rodzaju zawodach sportowych.

Władysław Niklas przeszedł na emeryturę we wrześniu 1971 roku, zastąpiony przez dotychczasowego kierownika warsztatów szkolnych Aleksandra Bartnickiego. Zamieszkał wraz z żoną w Rabce, gdzie zakupił dom w sąsiedztwie swojego brata Mieczysława. Za pracę zawodową i społeczną otrzymał szereg odznaczeń państwowych, związkowych i regionalnych, m.in. Medal 10-lecia Polski Ludowej (1954), Srebrny Krzyż Zasługi (1957), Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego (1966) i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Oprócz pracy zawodowej Władysław Niklas przez lata aktywnie uczestniczył w życiu społeczno-politycznym Biecza. Był działaczem Stronnictwa Demokratycznego i radnym Miejskiej Rady Narodowej w latach 1947-1973. Starał się jak najlepiej dbać o rozwój oświaty i stworzonej przez siebie placówki. Nawet nie będąc już aktywnym nauczycielem, jako przedstawiciel władz miejskich wspierał swoją ukochaną szkołę.

Władysław Niklas zmarł 12 kwietnia 1981 roku w Rabce, niespełna trzy tygodnie przed 78. urodzinami. Pochowany został na cmentarzu Prądnik Czerwony (Batowice) w Krakowie. Paulina Niklas zmarła 1 sierpnia 1989 roku w wieku 82 lat i spoczęła obok niego w grobowcu rodzinnym.

W wyniku przekształceń społeczno-politycznych w naszym kraju została podjęta dyskusja dotycząca nadania Zasadniczej Szkole Zawodowej nowego imienia. Nie osiągnięto porozumienia, a na wniosek Rady Pedagogicznej placówka pozostawała bez patrona od lutego 1989 roku. Dopiero w roku szkolnym 2000/2001 rozgorzała ponowna debata na temat nadania szkole imienia. Wyłoniono pięć kandydatur na jej patrona. Byli to: św. Królowa Jadwiga, król Kazimierz Wielki, Stanisław Staszic, Brat Kazimierz Borkowski i Władysław Niklas. Przygotowano charakterystykę poszczególnych kandydatów, którą przedstawiono młodzieży, rodzicom i pracownikom szkoły. W wyniku przeprowadzonego w dniach 21-22 września 2001 roku referendum, w którym wzięło udział 638 osób, na patronkę wybrano św. Królową Jadwigę. Osoba Władysława Niklasa wciąż jest jednak szanowana przez mieszkańców, a jego dokonania na rzecz szkolnictwa zawodowego w Bieczu nie zostały zapomniane.

Grzegorz Augustowski

Zdjęcia z kroniki szkolnej i skany odpisów nagród Władysława Niklasa dzięki uprzejmości dyrekcji i sekretariatu Zespołu Szkół Zawodowych w Bieczu

Źródła: Maria Matys: „Księga Pamiątkowa. 90 lat szkolnictwa zawodowego w Bieczu 1912-2002”

Stowarzyszenie „Klub Gorliczan”: „Gorlicki Informator Biograficzny” – Gorlice 2009

Internet (biblioteki cyfrowe)

Skip to content